Từ xa xưa, quan điểm về nơi an nghỉ cuối cùng của tổ tiên, ông bà không chỉ quan trọng đối với người đã qua đời mà còn có tác động sâu sắc đến cuộc sống của những người còn sống. Việc chăm sóc và bảo quản mộ phần của tổ tiên là biểu hiện của lòng hiếu thảo trong gia đình, mong muốn mang đến những điều tốt đẹp nhất cho họ đã khuất. Ngoài ra, cũng là để hy vọng rằng họ sẽ phù hộ và ban cho con cháu sức khỏe và thành đạt. Vì lẽ đó, việc chuẩn bị và thực hiện cải táng cần phải được thực hiện cẩn thận và chu đáo. Mọi điều chỉnh và quản lý khu vực xây mộ phải được thực hiện cùng với sự tôn trọng, tuân theo các nghi lễ và dành sự quan tâm đặc biệt đến từng chi tiết. Cải táng là gì? Cải táng, hay còn được biết đến với các thuật ngữ như bốc mộ, sang mộ, sang cát, hoặc cải mả, là quá trình đào quan tài lên, chuyển xương cốt của người đã qua đời vào một quan tài mới có kích thước nhỏ hơn (còn được gọi là tiểu quách), sau đó chôn xuống. Hành động này như việc xây dựng một "ngôi nhà mới" vững chắc hơn cho người đã khuất, hy vọng họ sẽ được hưởng những điều tốt đẹp ở thế giới bên kia. Với người Việt, chúng ta luôn đặc biệt coi trọng đạo Hiếu và gìn giữ tinh thần hướng về cội nguồn. Do đó, việc cải táng phần mộ không chỉ là việc xây dựng lại nơi an nghỉ cho ông bà và cha mẹ đã khuất mà còn là một phần không thể thiếu trong việc dâng lòng hiếu thảo và gìn giữ truyền thống gia đình. Phong tục cải táng Phong tục cải táng có nguồn gốc từ thời kỳ Bắc thuộc khi quan lại và thương gia Trung Quốc mất tại miền Nam và gia đình mong muốn đưa xác về chính quốc. Từ đó, phong tục này trở thành lệ và lan rộng. Vì yếu tố địa lý của Đồng bằng Bắc Bộ chủ yếu là đất pha cát phù sa, nơi người ta chôn cất thường dễ tiêu hao xương cốt. Trong môi trường này, nếu không cải táng, thì chỉ còn lại đất, và đất phù sa bẩn nên cần phải rửa sạch. Ngoài ra, việc chôn cất quan tài gỗ trên đất ở Đồng bằng Bắc Bộ thường xảy ra tình trạng nhanh chóng hỏng và bị mối tấn công. Đồng thời, do thời tiết thay đổi mạnh mẽ với mùa khô và mùa lũ, nơi mà mực nước có thể lên xuống, gây ra sự thất thoát và phá hủy các cấu trúc gỗ. Mặt khác, mồ mả hay các địa điểm chôn cất cao hơn thường được ưu tiên để tránh nguy cơ bị ngập lụt hoặc mối mọt phá hoại. Việc cải táng, bốc mộ không chỉ là một hành động cần thiết mà còn trở thành một truyền thống lâu đời ở nhiều vùng miền, thể hiện lòng thành kính sâu sắc của người sống đối với người thân đã qua đời. Quan tâm và bảo quản "ngôi nhà mới" một cách hoàn chỉnh, đẹp đẽ, và vững chắc thông qua việc cải táng, giải phóng hương hồn người thân khỏi mộ để trở thành tổ tiên linh thiêng, phù hộ và bảo vệ gia đình. Hành động này không chỉ đơn thuần là việc di dời mồ mả mà còn là sự thể hiện tâm linh, khi người thân được "giải thoát" từ nơi an nghỉ cũ để trở thành tổ tiên linh thiêng. Điều này tin rằng họ sẽ trở thành linh hồn phù hộ cho gia đình, mang lại sự an lành và may mắn cho người sống. Các thủ tục khi thực hiện cải táng Chọn ngày cải táng Theo phong tục truyền thống, sau 3 năm từ khi người mất, thường là lúc gia đình đã hoàn toàn hoàn tất việc tang lễ. Do đó, thời điểm hợp lý để tiến hành cải táng thường là sau 3 năm này, cũng là thời điểm gia đình mãn tang. Tuy nhiên, với sự thay đổi của khí hậu và môi trường, việc sử dụng các hóa chất trong đất để phục vụ nông nghiệp, làm xảy ra hiện tượng xác chưa phân hủy khá là phổ biến. Điều này dẫn đến việc nhiều gia đình chọn lựa để thời gian cải táng kéo dài hơn, từ 4 đến 5 năm, thậm chí có trường hợp lên đến 7 năm. Thời điểm thích hợp để thực hiện cải táng thường phụ thuộc vào tuổi của người đã khuất và tuổi của trưởng nam trong gia đình. Thông thường, việc cải táng được lựa chọn từ cuối Thu đến trước ngày Đông Chí được xem là thời gian phù hợp nhất trong năm. Hành động cải táng, bốc mộ thường được tiến hành vào ban đêm hoặc sáng sớm, trước khi ánh mặt trời chiếu xuống, để tránh việc ánh sáng mặt trời gây hại đến xương và ảnh hưởng đến hệ thống hài cốt. Chọn nơi cải táng có phong thủy tốt Để chọn một nơi cải táng có phong thủy tốt, điều quan trọng là tìm huyệt mộ đạt đủ các tiêu chí quan trọng. Một trong những tiêu chí quan trọng nhất là đất của huyệt, nó cần là đất mới, chưa bị đào xới hay chôn lấp, có khí đất tươi tốt và đặc biệt là đất rắn chắc, tươi mát. Đối với vùng đồng bằng, đất tốt thường là đất tươi mịn, cần đào xuống ít nhất 6,70 cm để kiểm tra đất có đặc quánh không, có màu nâu đậm hoặc vàng nhạt, hoặc phù hợp với màu sắc của đất khu vực. Nếu là miền sơn cước, đất cần mịn màng và có màu vàng nhạt nhưng không quá khô. Ở các nghĩa trang, tình trạng quá tải về diện tích thường xảy ra, dẫn đến các mộ chen lấn nhau. Tránh việc chọn huyệt mộ bị đè lên bởi các mộ xung quanh, hoặc các mộ góc khác chọc vào trước hoặc đâm xuyên qua hai bên. Nếu có thể, huyệt rộng và thoáng, nằm gần ao hồ hoặc sông suối sẽ là lựa chọn tốt nhất. Trường hợp đất khan hiếm, ít nhất cũng nên có một khu vực trống trước huyệt mộ. Cần chú ý đến hệ thống đường đi xung quanh huyệt mộ cần cải táng. Đường đi nên tránh đâm thẳng vào giữa huyệt hoặc chạy sát phía sau huyệt, vì điều này có thể tạo ra áp lực không tốt. Vị trí tốt nhất là ở nơi yên tĩnh, xa cách với đường đi xung quanh khu vực mộ. Ở những vùng cao, núi non nguy hiểm, việc thẩm định huyệt theo tiêu chí địa lý rất quan trọng. Lựa chọn huyệt được bao bọc, có long hổ bảo vệ hai bên, phía trước có đường thuỷ tụ, phía sau có cao sơn che chắn sẽ là lựa chọn tốt. Điều kiêng kỵ nhất khi chọn vị trí huyệt khi cải táng là đất quá khô không tốt cho xương, hoặc huyệt nằm ở vị trí có mạch nước ngầm chảy xiết. Điều này có thể dẫn đến mất mát mộ sau này, trừ khi mạch nước được xác định là "tụ huyệt long thủy lộ". Nước dưới huyệt cần ít, không chảy xiết và có màu trong, không có mùi khó chịu. Ở vùng đồng bằng, cần hạn chế nước ở dưới huyệt và không nên chôn đè lên mộ của người khác, nếu cần chôn thì chỉ chôn phía bên cạnh. Tuyệt đối không nên cải táng khi nào? Có ba tình huống được gọi là ba điều "tường thụy", khi xảy ra, gia đình không nên tiến hành cải táng vì sẽ ảnh hưởng lớn đến gia đình và phần âm. Khi đào đất và phát hiện có con rắn vàng, đây được xem là một dấu hiệu của khí thịnh, có liên quan đến long xà khí vật. Việc cải táng trong tình huống này có thể ảnh hưởng đến sự thịnh vượng của mộ và có thể gây ra vận hạn xui xẻo. Khi mở quan tài và thấy có dây tơ hồng quấn quýt, đây là biểu hiện của mộ kết, có khí tốt, may mắn. Trường hợp này, người thực hiện cần đóng nắp quan tài lại ngay lập tức mà không tiếp tục thực hiện, và huyệt mộ cần táng vào vị trí ban đầu. Khi đất của huyệt mộ có sinh khí ấm áp, khô ráo, không có nước hoặc chỉ có nước đọng giọt như sữa, mộ phần này thường mọc cỏ xanh tốt và thậm chí có dấu hiệu nở ra. Đây cũng là dấu hiệu của mộ kết. Trường hợp này, việc cải táng nếu tiếp tục có thể mang lại tai họa cho gia đình, do đó cần ngưng cải táng ngay và tiếp tục táng mộ huyệt tại vị trí ban đầu. Các tình huống này thường được coi là không thể bỏ qua trong quá trình cải táng vì ảnh hưởng lớn đến sự may mắn và thịnh vượng của gia đình. Trên đây là những kiến thức cơ bản về cách cải táng, được Phúc An Viên tổng hợp từ kinh nghiệm dân gian và phong tục cổ xưa. Tuy nhiên, thông tin này có thể còn thiếu sót và không phù hợp với mọi địa phương. Do đó, khi thực hiện việc cải táng cho người thân, nên tìm kiếm ý kiến từ các chuyên gia tâm linh và phong thủy. Đồng thời, tùy thuộc vào phong tục cụ thể của từng vùng miền, chúng ta cần thực hiện để đảm bảo người đã qua đời được an nghỉ và mang lại phúc lộc cho thế hệ sau.
